Getronagan Ermeni Lisesi ve Surp Krikor Lusavoriç Ermeni Kilisesi

GETRONAGAN ERMENİ LİSESİ VE SURP KRİKOR LUSAVORİÇ ERMENİ KİLİSESİ

İstanbul’daki bilinen en eski kilisedir. 1360 ve 1361 tarihli iki el yazmasına göre Galata’da Surp Sarkis isimli bir kilise vardı. Armaş manastırının kütüphanesinde bulunan bir elyazmasına göre Gozma isimli bir tüccar 1391’de Gafa’dan İstanbul’a gelerek S. Krikor Lusavoriç Kilisesi’ni inşa ettirmiştir. Aved isimli bir demirci ise Surp Haç Şapeli’ni yaptırmıştır. Bunlara ek olarak Per Ğugas İnciciyan’ın notlarına göre Gozma isimli bir tüccar 1391’de İstanbul’a gelerek kilisenin arazisini satın almıştır. Kilisenin duvarlarına yerleştirilmiş bu iki levha Kilise’nin 1431 yılında var olduğunu kanıtlar. 1635’te etkin bir cemaat üyesi olan Şahin Çelebi, Patrik Kayserili Krikor II.’nin naaşını kilise duvarının yanına defnetti.

Bina 1660’da Galata’da meydana gelen yangından mucizevi bir şekilde kurtulmuştur. 1731’de tamamiyle kül olan bina 1733’te Patrik Golod zamanında Sarkis kalfa tarafından yeniden inşa edildi. Yapım masraflarını Eğinli Hacı Seğpos Amira Yerevanentz ile birlikte üstlenen Patrik Hovhannes Golod IX.’un eliyle de ibadete açılmıştır. 1771’de kilise tekrar kül olur ve yeniden inşası 1799’da Minas Kalfa mimarlığında tamamlanır. Kilise’nin yanına Surp Haç ve Surp Garabed şapelleri eklenir. 1888’de iç duvarlar kemer şeklinde açılarak üç ibadethane birleştirilir.

1958’de şehrin yapılandırılma çalışmaları nedeniyle, kilise tamamen istimlak edilerek toprağın büyük bir bölümü genişletilecek olan caddeye tahsis edilir. Patrik Karekin Haçaduryan’ın tavsiyesiyle, mimar Bedros Zobyan tarafından hazırlanan taslak, Eçmiyadzin tarafından da kabul görerek işleme kondu ve kalan mevcut alan üzerine 1962’de bugünkü Surp Krikor Lusavoriç kilisesi kubbeli tarzda inşa edildi. Yeni Kilise 1966’da Patrik Şınorhk’un eliyle yeniden kutsanarak ibadete açıldı. İstanbul’da klasik Ermeni mimarisi tarzında inşa edilmiş olan tek kilisedir. Alt katında, içinde Patrik Hovhannes IX.’un (Golod) kabrinin de bulunduğu Amenapırgiç şapeli bulunur. 1741’de vefat eden bu önemli Patrik kilisenin içine gömülmüştü.

Duvarlarda kiliseye ait eski yazıtlar ve çok kıymetli porselen kalıntılar bulunmaktadır.

Kilise 2005 yılında onarıma tabi tutulmuş ve Patrik Mesrob II. Hazretleri’nin eliyle kutsanarak ibadete yeniden açılmıştır. Kilisenin son onarımı ise 2011 yılında gerçekleştirilerek Patrik Genel Vekili Başepiskopos Aram Ateşyan tarafından kutsanarak yeniden ibadete açılmıştır.

Patrik Nerses II. Varjabedyan’ın özel çabalarıyla Kilise’nin avlusunda bir okul kurulmuştur. Kilise’nin bitişiğinde bulunan bu Getronagan okulu binası 1871 yılında kargir yapıda inşa edilmiştir. Binanın kendi zamanında inşa edilmiş olmasına rağmen, maddi ve idari sorunlar nedeniyle Patrik Nerses okulun eğitim verdiğini görme mutluluğuna nail olamamıştır. Okul eğitim-öğretime 14 Eylül 1886’da Patrik Harutyun Vehabedyan zamanında, başlamıştır. Okulun semtinde az sayıda cemaat mensubu bulunmaktaydı. Öğrenciler uzak semtlerden öğrenime gelip bu asırlık eğitim yuvasının çatısı altında toplanmışlardı. Zaten okul kuruluşundan itibaren “Merkezi” bir okul olarak düşünülmüştü. Farklı semtlerin ilkokullarından mezun olan başarılı öğrenciler burada eğitimlerini tamamlayıp gelecekte İstanbul ve taşradaki okullarda öğretmen olarak hizmet verebileceklerdi. Okul hep en başarılı liselerin arasında yer alarak çok sayıda değerli birey yetiştirmiştir. Bunlar hem İstanbul’da hem de yurt dışında saygın mevkilere sahip olarak Getronagan adını yüceltmişlerdir. Okul günümüzde dört yıllık lise olarak faaliyet göstermektedir.

Kilisenin altındaki şapelde gömülü olanlar:
Patrik Bitlisli Hovhannes IX. (Golod) 1678-1741
Patrik Kayserili Krikor II. 1570-1636

Kilise avlusunda gömülü olanlar:
Getronagan Okulu’nun hayırseverleri
Harutyun Efendi Kapamacıyan 1814-1878
Makruhi Kapamacıyan (Harutyun Efendi Kapamacıyan’ın eşi) 1827-1887