SURP ASDVADZADZIN PATRİKLİK KİLİSESİ – SURP VORTVOTS VORODMAN KİLİSESİ – SURP HARUTYUN ŞAPELİ – SURP HAÇ KİLİSESİ (BEZCİYAN SALONU) – SURP HOVHANNES VAFTIZ ŞAPELİ – SURP TOROS AYAZMA ŞAPELİ
Sevgi (Şarapnel) Sok. No: 3, 34130 Kumkapı
Tel. : (0212) 516-2517
Faks: (0212) 517-2614
E-mail: info@vorodman.com
Web Sitesi: http://www.vorodman.com
Başlangıçta Bizans Kilisesi olmuştur. Bu kilise İstanbul’un en büyük kilisesidir. 1641’de son olarak İstanbul Ermenileri Patriklik merkez kilisesine (katedral) dönüşür. 1645’te yanıp kül olur ve aynı yıl, Patrik Tavit Areveltzi döneminde ve Divrikli Rahip Boğos’un çabalarıyla yeniden inşa edilir. 1718’deki yangın kiliseyi ve patrikhanenin tamamını kül eder. Bir yıl sonra Kudüs Patriği Krikor Şığtayagir’in ve İstanbul Patriği Hovhannes Golod’un çabalarıyla ve hassa mimarları Hacı Seğpos, Hacı Melidon Araboğlu ve Sarkis Kalfa tarafından kilise yeniden inşa edilir. 1762’deki yangın binaya tekrar zarar verir, ancak Patrik Hagop Nalyan binayı hızla yeniler. Daha sonra Patrik Zakarya kilisenin etrafını taştan duvarla çevirterek kilisenin yangından etkilenmemesi için bir havuz ve tulumbayla önlem almıştır. Kilise, 1819 yılında Edirneli Patrik Boğos’un döneminde, Harutyun Amira Bezciyan’ın (Kazaz Artin) gözetiminde onarılır.
1826’da vuku bulan yangın nedeniyle kilise ve patrikhane tamamıyla kül olur. Harutyun Amira Bezciyan, Sultan II. Mahmut’un fermanıyla, mimar Kirkor Amira Balyan ve Garabet Devletyan’ın hazırladığı planlarla kiliseyi taştan inşa ettirir ve 1828’de ibadete açılır. 1834’te Bezciyan Okulu’nun açılışı gerçekleştirilir. Surp Harutyun şapelinin bodrumunda Surp Teotoros’a ithafen bir de ayazma inşa edilir. Harutyun Amira Bezciyan’ın naaşı Surp Harutyun şapeline defnedilmiştir. Daha sonra, mezarının yanıbaşına ünlü heykeltraş Erol Sarafyan tarafından bronzdan bir büstü yapılarak konmuştur.
Patriklik Merkez Kilisesi 1847’de kısmi bir onarım daha geçirir. 1870’de Patrik Vanlı Mıgırdiç Hrimyan’ın (Hayrig) çabalarıyla batı girişine taştan bir çan kulesi inşa edilir. Bu kule 1999 Marmara Depremi’nde hasar görmüş olsa da, onarımdan sonra hala kullanılmaktadır. 1902’den sonraki son onarımı 1985’te gerçekleşmiştir.
17. yüzyıl sonlarından başlayarak, 18. ve 19. yüzyıllarda Patriklik Kilisesi’nin avlusunda matbaa tesis edilmiş ve burada önemli kitaplar yayınlanmıştır.
Kilisenin şimdiki ana sunak ve yan sunakları, Kayseri Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi’ndeki sunakların benzerliğinde, Patrik Mesrob II. Hazretleri’nin talimatı, hayırseverlerin maddi desteği ile, Sarkis Kiçik tarafından 2006 yılında yapıldı.
Surp Vortvots Vorodman Kilisesi
Surp Vortvots Vorodman Kilisesi veya diğer bir adıyla Patrik Mesrob II. Kültür Merkezi Kumkapı Meryem Ana Ermeni Kilisesi Vakfı Yönetim Kurulu gözetiminde bulunan dört kiliseden biridir.
Surp Vortvots Vorodman Kilisesi I. Dünya Savaşı sırasında depo olarak kullanılmış,1940’lı yıllarda zincir ve halat fabrikası olarak hizmet vermiştir. Kilise binası, 1966 ve 1975 yıllarında Varto’da ve Lice’de meydana gelen depremlerden sonra, Ermeni depremzedelere barınak da olmuştur. Bina, uzun yıllar gerekli onarımlar yapılamadığından zamanla harap olmuştur.
16 Kasım 2008 tarihinde göreve seçilen Kumkapı Meryem Ana Ermeni Kilisesi Vakfı Yönetim Kurulu döneminde, 2010 Avrupa Kültür Başkenti programı kapsamında restorasyonu gerçekleştirilen Vortvots Vorodman Kilisesi, 28 Aralık 2011 tarihinde dini ve resmi törenlerle açılmıştır. Bu yapının onarımını ilk kez gündeme getiren ve bir kültür merkezi olmasını arzu eden Kadasetli Patrik Mesrop II. Hazretleri olmuştu. Bu nedenle Surp Vortvots Vorodman Kilisesi, Patriğimize ithafen Patrik Mesrop II. Kültür Merkezi olarak da adlandırılmıştır. Dini işlevi de devam eden Vortvots Vorodman Kilisesi tarihi ve mimari yapısı ile konser, sergi gibi çeşitli kültürel etkinliklerin yeni adresi olarak, İstanbul’un sanatsal ve kültürel yaşamında özel bir yer tutmalıdır.
Kilise’nin avlusunda gömülü olanlar:
Patrik Nerses Varjabedyan 1837-1884
Darpane Müdürü Kazaz Harutyun Amira Bezciyan 1771-1834
Baruthane yöneticilerinden Simon Amira Dadyan’ın oğlu Boğos Amira Dadyan 1801-1863
Kilise ve Okulun hayırseverleri
Manug Sımpadyan 1823-1903
Annik Sımpadyan 1840-1916
Dikran Eknayan 1832-1883
Hacı Nazaret Uncuyan 1802-1878